بررسی کارنامه سیاسی و ابعاد شخصیتی مرتضی قلی بیات دردوره پهلوی

مرتضی قلی بیات سهام السلطان پسر بزرگ حاج عباس قلی خان سهم الملک ( 1336-1266 ش) دراراک متولد شد و پس از آموختن تحصیلات مقدماتی دراراک به تهران آمد و تحصیلات متوسطه را آموخت . پس از آن به اراک برگشت و به کار ملک داری پرداخت. در بیست سالگی وارد نظام شد و مامور وصول مالیات ، از سوی احمد شاه لقب سهام السلطان گرفت. پس از آن در ده دوره متوالی نماینده مجلس شورای ملی بود و دراکثر موارد نائب الرئیس. یکبار درمجلس سنا و یک بار در مجلس موسسان نائب رئیس گشت. درسال 1323 نخست وزیر شد و چهار دوره وزیر بوددرسال 1324 به استانداری آذربایجان رسید اما توفیق نداشت. از سال 1330 در ماجرای خلع ید واردجریانات نفت شد و تا سال 1336 مدیر عامل شرکت نفت بود. دراین سال فوت کرد. این تحقیق عموما بصورت اسنادی و کتابخانه ای انجام گردیده و درمواردی از شیوه ی تحقیق میدانی بهره گرفته است در مواردی از نظریات بازماندگان بیات استفاده گردیده است. نتیجه حاصله از تحقیق فوق نشان میدهد که بیات با استفاده از نفوذ خاندانی درناحیه اراک و سرمایه کلان خود پیش رفت سیاسی نموده است و وجود یک حامی بزرگ چون دکتر مصدق درمجلس شورای ملی کمک حال بسیاری برای او بوده است تا به نخست وزیری دست یابد. با این همه بیات دردوره کوتاه صدارتش توانست منشاء خدمات و کارهای نسبتا مهمی شود.